پرسش :

چرا بعضى اوقات با دعا و يا توسّل به ائمه(ع)، جواب مثبت نمى‏گيريم؟

پاسخ :
توسّل به امامان معصوم (ع) و دعا و درخواست از درگاه خداوند، هر چند سبب مى‏شود كه انسان به بعضى از خواسته‏هاى خود نايل شود امّا به معناى آن نيست كه هر خواسته‏اى با دعا و توسّل برآورده گردد بلكه دعا و توسّل نيز امرى قانون‏مند است و شرايط و موانعى دارد از جمله:
1. بايد با كمال اعتقاد و اخلاص در نيت صورت بگيرد چرا كه عطاياى الهى به اندازه نيّت خالصانه، سرازير مى‏شود. حضرت على (ع) مى‏فرمايد: «ان العطيّة على قدر النيّة» «بخشش الهى به اندازه [اخلاص در] نيّت است».(1)
2. خواسته و حاجت انسان، بايد معقول و مشروع باشد.
3. دعا و توسّل بايد در كنار به كارگيرى اسباب و عوامل طبيعى داراى نقش در برآمدن حاجت باشد.
4. از شرايط بسيار مهم و مؤثر در استجابت دعا و توسّل، ايمان و عمل صالح است. طبيعى است، كسى كه پيمان خويش را در برابر خداوند شكسته است نبايد انتظار داشته باشد هر خواسته‏اى را به سرعت اجابت يافته ببيند.
5. گاهى زمان مناسب براى تحقق مطلوب و خواسته شخص، فرا نرسيده است. در چنين حالتى با طول كشيدن زمان اجابت، در شخص حالت انابه و تضرع به درگاه الهى ايجاد مى‏شود و رابطه معنوى و عاطفى‏اش با امامان (ع) طول مى‏كشد و در نتيجه ارتباط او با خدا محكم‏تر مى‏شود.
در حقيقت، خود توفيق بر دعا و توسّل، اوج عبوديت و بندگى و نشانه لطف و عنايت حضرت حق به انسان است و الطاف و رحمت‏هاى بزرگ‏ترى را به دنبال دارد مولانا سروده است:
آن يكى الله مى‏گفتى شبى تا كه شيرين مى‏شد از ذكرش لبى‏
گفت شيطان: آخر اى بسيار گو اين همه «الله» را «لبيك» كو؟
مى نيايد يك جواب از پيش تخت چند «الله» مى زنى با روى سخت‏
او شكسته دل شد و بنهاد سر ديد در خواب او خضر اندر خضر
گفت: «هين» از ذكر چون وامانده‏اى چون پشيمانى از آن كش خوانده‏اى؟
گفت: لبيكم نمى‏آيد جواب زآن همى ترسم كه باشم ردّ باب‏
گفت: آن «الله» تو «لبيك» ماست و آن نياز و سوز و دردت پيك ماست‏
ترس و عشق تو كمند لطف ماست زير هر يا ربّ تو لبيك‏هاست‏
(2)
6. گاهى برآورده شدن حاجت شخص، به مصلحت و نفع وى نيست و صلاح او در عدم استجابت آن است: «عَسى أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئاً وَ هُوَ خَيْرٌ لَكُمْ وَ عَسى أَنْ تُحِبُّوا شَيْئاً وَ هُوَ شَرٌّ لَكُمْ وَ اللَّهُ يَعْلَمُ وَ أَنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ»(3) «بسا چيزى را خوش نمى‏داريد و حال آنكه براى شما خوب است و بسا چيزى را دوست مى‏داريد و آن براى شما بد است خدا مى‏داند و شما نمى‏دانيد».
در چنين حالتى به ظاهر حاجت شخص برآورده نمى‏شود امّا اين به نفع و صلاح او است و در واقع دعاى او- كه درخواست خير و مصلحت خود است- به گونه‏اى پنهان و ناآشكار برآورده مى‏شود.
در هر صورت خداوند، به جهت دعا و توسّل انسان، اجر عظيمى به او عطا مى‏كند و وى از نعمت ارتباط و تقرب به خدا و امامان (ع) بهره‏مند مى‏شود.
به هر حال انسان نبايد از دعا و توسّل مأيوس گردد زيرا هيچ‏گاه باب رحمت الهى به سوى كسى بسته نيست. چه حاجت برآورده شود و چه بنابر مصلحت شخص، در ظاهر برآورده نشود چرا كه اين گونه بر نيامدن حاجت، در واقع برآمدنى پنهانى است. از طرفى خود دعا و توسل انسان، لبيك و اجابت الهى است.
پى‏نوشت‏
(1) نهج‏البلاغه، نامه 31.
(2) مثنوى، دفتر سوم.
(3) بقره (2)، آيه 216.